حق مأموریت یکی از حقوق قانونی کارگران و کارمندان است که در شرایط انجام وظیفه خارج از محل کار به آنان تعلق می‌گیرد. بسیاری از مشاغل ایجاب می‌کند که کارکنان برای مدتی کوتاه یا طولانی به مأموریت‌های کاری اعزام شوند. قانون کار جمهوری اسلامی ایران نیز با هدف حمایت از حقوق کارگران، برای چنین شرایطی تمهیداتی پیش‌بینی کرده و مزایایی تحت عنوان «فوق‌العاده مأموریت» یا همان حق مأموریت در نظر گرفته است. در این مقاله به صورت جامع به همه چیز درباره حق مأموریت در قانون کار خواهیم پرداخت و جوانب مختلف آن را بر اساس قانون کار ایران بررسی می‌کنیم.
در قانون کار ایران، حق مأموریت به مبلغی اطلاق می‌شود که کارفرما علاوه بر حقوق عادی، به کارگری که برای انجام وظایف شغلی به خارج از محل خدمت خود اعزام می‌شود پرداخت می‌کند. به موجب ماده ۴۶ قانون کار، کارگرانی که بر اساس مفاد قرارداد یا توافق‌های بعدی بین کارگر و کارفرما به مأموریت کاری خارج از محل کارگاه یا اداره خود فرستاده شوند، مشمول دریافت فوق‌العاده مأموریت خواهند بود. این فوق‌العاده باید در فیش حقوقی کارکنان لحاظ شود و به نوعی جبران زحمات و هزینه‌های اضافه کارگر در مأموریت است. همچنین ماده ۱۰ قانون کار تاکید دارد که محل انجام کار کارگر در قرارداد کار باید مشخص شود؛ این امر به این دلیل است که اگر کارگر بیش از ۵۰ کیلومتر از محل کار تعیین‌شده خود برای مأموریت دور شود، به وی حق مأموریت تعلق می‌گیرد. بنابراین قانونگذار از ابتدا پیش‌بینی کرده است که شرایط مأموریت و مزایای مربوط به آن (از جمله حق مأموریت) می‌بایست در قرارداد کار مورد توجه قرار گیرد.
بر اساس قانون کار، حق مأموریت تنها در صورت وجود شرایط خاصی به کارگر تعلق می‌گیرد. مهم‌ترین شرایط قانونی که برای تعلق گرفتن فوق‌العاده مأموریت ذکر شده عبارت‌اند از:
فاصله محل مأموریت از محل کار اصلی: طبق تبصره ۱ ماده ۴۶ قانون کار، مأموریت زمانی محقق می‌شود که کارگر برای انجام کار حداقل ۵۰ کیلومتر از محل کارگاه اصلی خود دور شود. بنابراین اگر فاصله محل مأموریت کمتر از ۵۰ کیلومتر باشد (مثلاً مأموریتی کوتاه درون همان شهر)، به طور معمول از نظر قانونی حق مأموریت تعلق نخواهد گرفت، مگر اینکه شرط بعدی برقرار باشد.
اقامت شبانه در محل مأموریت: حتی اگر فاصله مأموریت کمتر از ۵۰ کیلومتر باشد، در صورتی که انجام مأموریت مستلزم حداقل یک شب اقامت خارج از محدوده کارگاه باشد، کارگر مشمول حق مأموریت می‌شود. به عبارت دیگر وجود هر یک از دو شرط فاصله ۵۰ کیلومتری یا ضرورت بیتوته شبانه، برای شمول قانون حق مأموریت کافی است.
صدور ابلاغ مأموریت و موافقت کارگر: انجام مأموریت باید به دستور و درخواست کارفرما صورت گیرد. کارگر اصولاً نباید بدون موافقت، مجبور به مأموریت شود. در صورتی که الزام به مأموریت در قرارداد ذکر نشده باشد، اعزام به مأموریت نیازمند توافق بعدی کارگر و کارفرما است و در غیر این صورت کارگر ملزم به انجام آن نخواهد بود. بنابراین کارفرما باید پیش از اعزام، مأموریت را به صورت رسمی (کتبی) به کارگر ابلاغ نماید و هماهنگی‌های لازم را انجام دهد.
توافق بر مدت و زمان مأموریت: مدت زمان انجام مأموریت و زمان شروع و پایان آن نیز باید با توافق طرفین مشخص شود. قانون کار محدودیتی از نظر حداقل یا حداکثر مدت مأموریت تعیین نکرده و تعیین مدت مأموریت را به توافق کارگر و کارفرما واگذار کرده است. بنابراین لازم است جزئیات مأموریت از قبل روشن و مورد موافقت باشد.
با تحقق شرایط فوق، کارگر مستحق دریافت حق مأموریت خواهد بود. در مقابل، اگر مأموریت خارج از این چهارچوب انجام شود – مثلاً کارگری صرفاً برای چند ساعت به محلی درون شهر (با فاصله کم) اعزام شود و همان روز بازگردد بدون آنکه شب را خارج از خانه بماند – در عرف قانون کار به آن مأموریت اطلاق نمی‌شود و معمولاً فوق‌العاده مأموریت تعلق نمی‌گیرد. در چنین مواردی ممکن است صرفاً هزینه ایاب و ذهاب یا اضافه‌کاری ساعتی (در صورت انجام کار خارج از ساعات اداری) به کارگر پرداخت شود که آن هم تابع توافقات داخلی شرکت است.
محاسبه حق مأموریت در قانون کار به این صورت است که برای هر روز مأموریت، حداقل معادل یک روز مزد ثابت یا مزد مبنای کارگر به عنوان فوق‌العاده مأموریت باید پرداخت شود. به بیان ساده، قانون حداقلی تعیین کرده است که مبلغ حق مأموریت روزانه نباید از مزد روزانه کارگر کمتر باشد. از این‌رو فرمول پایه محاسبه حق مأموریت معمولاً برابر است با مزد ثابت روزانه کارگر × تعداد روزهای مأموریت. این حداقل مبلغ قانونی است و کارفرما می‌تواند بر اساس توافق با کارگر مبلغ بیشتری را نیز به عنوان حق مأموریت در نظر بگیرد، مشروط بر اینکه از حداقل قانونی کمتر نباشد. برخلاف اضافه‌کار که فرمول مشخصی (۴۰٪ اضافه بر مزد ساعت عادی) دارد، برای حق مأموریت سقف معینی تعیین نشده و کاملاً به توافق طرفین می‌تواند بیشتر شود.
علاوه بر مبلغ فوق‌العاده مأموریت، هزینه‌های رفت‌وبرگشت کارگر به محل مأموریت نیز باید توسط کارفرما پرداخت یا تأمین گردد. این نکته در قانون تصریح شده و جزء الزامات است. کارفرما می‌تواند این هزینه را از طریق تهیه بلیط وسیله سفر یا وسیله نقلیه سازمانی تامین کند، و اگر چنین نکند مکلف است کرایه رفت و برگشت را به صورت نقدی به کارگر بپردازد. به طور معمول هزینه‌های اصلی مأموریت شامل ایاب و ذهاب و اقامت بوده که قانونگذار پرداخت ایاب و ذهاب (رفت و آمد) را بر عهده کارفرما گذاشته است. هزینه اقامت نیز در مأموریت‌های خارج شهر عموماً توسط کارفرما پرداخت می‌شود یا خود محل اقامت توسط کارفرما تامین می‌گردد. در خصوص هزینه خوراک و غذا در ایام مأموریت، قانون ساکت است و این مورد کاملاً توافقی است؛ برخی کارفرمایان همه وعده‌های غذایی مأموریت را تقبل می‌کنند و برخی دیگر ممکن است فقط بخشی از هزینه خوراک را بپردازند که این موضوع باید بین کارگر و کارفرما تعیین شود.
شایان ذکر است که حق مأموریت پرداختی به کارگر مشمول کسر مالیات و حق بیمه نیست، مشروط بر اینکه شرایط قانونی مأموریت (فاصله بیش از ۵۰ کیلومتر یا اقامت شبانه) احراز شده و اسناد و مدارک مأموریت به‌درستی ثبت و ارائه شوند. مأمور مالیاتی و بازرسان تامین اجتماعی معمولا در صورت مشاهده اسناد مأموریت (حکم مأموریت، بلیط‌ها و غیره) قبول می‌کنند که فوق‌العاده مأموریت ماهیت جبرانی هزینه دارد و از شمول مالیات و بیمه خارج است. بنابراین ثبت دقیق مأموریت‌ها و نگهداری مدارک، علاوه بر اطمینان از پرداخت حقوق کارگر، از نظر معافیت‌های مالیاتی و بیمه‌ای نیز اهمیت دارد.
یکی از پرسش‌های متداول در مورد حق مأموریت، تفاوت بین مأموریت‌های داخل شهری و خارج شهری است. از منظر قانون کار، معیار تشخیص مأموریت فاصله مکانی و لزوم اقامت شبانه است و قانون مستقیماً به «داخل شهر» یا «خارج شهر» بودن اشاره‌ای نکرده است. با این حال، در عمل مأموریت‌های داخل شهری معمولاً فاصله زیادی با محل کار ندارند و اغلب در همان روز انجام و خاتمه می‌یابند. چنانچه فاصله مأموریت در داخل شهر کمتر از ۵۰ کیلومتر باشد و نیاز به بیتوته شبانه هم نباشد، طبق قانون این حالت مأموریت محسوب نمی‌شود و حق مأموریت به آن تعلق نمی‌گیرد (مگر این که کارفرما به صورت توافقی مزایایی برای آن در نظر بگیرد). برای مثال، اگر کارمند یک اداره در تهران برای انجام کاری به نقطه‌ای در شرق تهران (فاصله ۳۰ کیلومتر) اعزام شود و همان روز برگردد، این حالت مشمول فوق‌العاده مأموریت الزامی نیست؛ هرچند ممکن است کارفرما هزینه رفت و آمد او را پرداخت کند یا اگر این مأموریت در خارج از ساعات کاری انجام شده باشد، اضافه‌کاری ساعتی منظور شود.
در مقابل، مأموریت خارج شهر عموماً همراه با فاصله قابل توجه از محل کار اصلی است و غالباً یکی از دو شرط قانونی (۵۰ کیلومتر فاصله یا اقامت شبانه) را به طور طبیعی محقق می‌کند. به عنوان نمونه، اعزام کارگر از تهران به اصفهان یا مشهد یقیناً مأموریت خارج شهری محسوب می‌شود و مستلزم پرداخت حق مأموریت طبق قانون است. در مأموریت‌های خارج شهری معمولاً هزینه اقامت در شهر مقصد، ایاب و ذهاب بین‌شهری و فوق‌العاده مأموریت روزانه به کارگر تعلق می‌گیرد. تفاوت دیگر این است که مأموریت‌های طولانی خارج شهر ممکن است چندین روز یا هفته به طول بینجامند، در حالی که مأموریت‌های داخل شهر غالباً کوتاه‌مدت و روزانه‌اند.
به طور خلاصه، ملاک قانونی برخورداری از حق مأموریت، خروج از محدوده جغرافیایی محل خدمت به میزان مشخص (بیش از ۵۰ کیلومتر) یا خروج از محدوده زمانی عادی کار (اقامت شبانه) است. بنابراین هر مأموریتی که این ملاک‌ها را داشته باشد خواه داخل شهر یا خارج شهر، از نظر حق مأموریت تفاوتی نمی‌کند و مشمول فوق‌العاده مأموریت می‌شود. بالعکس، مأموریتی که این شرایط را نداشته باشد (چه درون شهر چه برون‌شهری) الزام قانونی برای پرداخت حق مأموریت ندارد. البته کارفرمایان مختارند در چارچوب توافق با کارگران، برای مأموریت‌های کوتاه و نزدیک (مثلاً داخل شهری) نیز مزایایی در نظر بگیرند، ولی این امر تکلیف قانونی به شمار نمی‌رود.
برای دریافت حق مأموریت و نیز بهره‌مندی از مزایای قانونی مربوط به آن، مستندسازی مأموریت‌ها و ارائه مدارک مثبته بسیار اهمیت دارد. از دید قانونی و همچنین در رسیدگی‌های مالیاتی و بیمه‌ای، وجود اسناد و مدارک معتبر برای اثبات انجام مأموریت ضروری است. مهم‌ترین مستندات و مدارکی که در زمینه مأموریت باید تهیه و نگهداری شوند عبارت‌اند از:
حکم مأموریت یا ابلاغیه رسمی کارفرما: نامه رسمی یا بخشنامه داخلی که در آن مشخصات مأموریت (شامل نام کارگر مأمور، مقصد مأموریت، تاریخ و مدت مأموریت، علت یا شرح وظایف در مأموریت) ذکر شده باشد. این حکم مأموریت سند اصلی است که نشان می‌دهد اعزام کارگر با دستور کارفرما و به طور رسمی بوده است.
مدارک سفر و حمل‌ونقل: شامل بلیط رفت و برگشت وسیله نقلیه (هواپیما، قطار، اتوبوس و غیره) یا رسید هزینه‌های سوخت و استهلاک خودرو (در صورتی که با خودروی شخصی یا سازمانی سفر شده باشد) و همچنین قبض‌های عوارض جاده‌ای. این مدارک نشان‌دهنده انجام سفر و هزینه‌های مرتبط با ایاب‌وذهاب هستند و معمولاً برای مطالبه هزینه سفر از کارفرما لازم‌اند.
مدارک محل اقامت: در صورت اقامت در هتل یا مهمانسرا، صورتحساب یا فاکتور محل اقامت در مأموریت باید نگهداری شود. این مدرک هم برای تسویه هزینه اقامت با کارفرما کاربرد دارد و هم برای اثبات اینکه کارگر در محل مأموریت بیتوته داشته است (که یکی از شروط تعلق مأموریت است).
گزارش انجام مأموریت: بسیاری از سازمان‌ها از کارمند مأمور می‌خواهند پس از بازگشت، گزارشی از اقدامات انجام‌شده در مأموریت ارائه دهد. این گزارش نیز می‌تواند به عنوان تاییدیه‌ای بر انجام مأموریت و تحقق اهداف آن مورد استفاده قرار گیرد.
سایر مدارک مرتبط: اگر مأموریت به خارج از کشور باشد، کپی مهرهای ورود و خروج درج‌شده در گذرنامه و روادید می‌تواند به عنوان مدرک مأموریت لحاظ شود. همچنین مکاتبات اداری مرتبط با مأموریت، مانند دعوت‌نامه‌ها، ایمیل‌های هماهنگی یا صورتجلسات مأموریت، از دیگر مستنداتی هستند که وجودشان مفید است.
نگهداری و ارائه به‌موقع این اسناد به چند دلیل اهمیت دارد: نخست آنکه کارگر با اتکا به آنها می‌تواند در صورت عدم پرداخت حق مأموریت یا هزینه‌ها، مطالبه حقوق خود را در مراجع قانونی پیگیری نماید. دوم آنکه در بازرسی‌های مالیاتی و بیمه‌ای، وجود این مدارک سبب می‌شود مأموریت تحقق‌یافته برای ممیزان احراز شود و بدین ترتیب فوق‌العاده مأموریت از مالیات و حق بیمه معاف گردد. سازمان تأمین اجتماعی صراحتاً اعلام کرده است که چنانچه پرداختی تحت عنوان حق مأموریت مستند به مدارک مثبته (حکم مأموریت، بلیط، و…) باشد، مشمول کسر بیمه نخواهد بود. به طور خلاصه، هم کارگر و هم کارفرما باید نسبت به مستندسازی مأموریت‌ها دقت و همکاری لازم را داشته باشند تا حقوق قانونی کارگر تضییع نگردد و کارفرما نیز در آینده با جریمه‌های احتمالی مواجه نشود.
یکی از دغدغه‌های کارگران در زمان اعزام به مأموریت، موضوع حضور و غیاب و تأثیر مأموریت بر ساعات کار است. باید تأکید کرد که انجام مأموریت جزو وظایف کاری کارگر محسوب می‌شود و نباید به عنوان غیبت یا کسری کار تلقی گردد. بدین معنا که ایامی که کارگر در مأموریت به سر می‌برد از دید قانون کار، روز کاری وی به حساب می‌آید و نباید از مرخصی استحقاقی او کسر شود و یا به دلیل عدم حضور در محل کار، غیبت محسوب شود. در واقع مأموریت نوعی حضور در کار به شکل متفاوت است؛ کارگر به جای حضور در کارگاه اصلی، در محلی دیگر مشغول انجام وظایف شغلی محول‌شده است، پس از نظر محاسبه کارکرد ماهانه، این روزها باید معادل روزهای کار عادی لحاظ شوند.
کسری کار معمولاً به حالتی گفته می‌شود که کارگر به هر دلیل ساعات کاری کمتری از ساعت موظفی را کار کرده باشد و در نتیجه کارفرما به نسبت آن ساعات کمتر، از حقوق او کسر می‌کند. اما در صورتی که کارگر با دستور کارفرما در مأموریت بوده است، نه تنها نباید کسر حقوقی به خاطر عدم حضور در محل اصلی کار صورت گیرد، بلکه برعکس فوق‌العاده‌ای اضافه بر حقوق نیز بابت مأموریت به او تعلق می‌گیرد. بنابراین مأموریت هیچ‌گونه تأثیر منفی بر سابقه کار، حقوق پایه و مزایای مستمر کارگر ندارد و موجب کسری کار محسوب شدن ساعات غیبت از کارگاه نخواهد شد.
برای شفافیت بیشتر، کارفرمایان معمولاً در سیستم حضور و غیاب یا احکام پرسنلی، وضعیت «مأموریت» را به عنوان یکی از حالت‌های حضور تعریف می‌کنند. در این حالت، روزها یا ساعاتی که کارگر در مأموریت بوده است به عنوان مأموریت ثبت شده و نه غیبت و نه مرخصی. به این ترتیب سوابق حضور و غیاب کارگر خللی پیدا نمی‌کند. اگر کارگاهی چنین سیستمی نداشته باشد، بهتر است کارگر پس از بازگشت از مأموریت، فرم یا گزارشی ارائه دهد تا گواهی کند در تاریخ‌های مشخص به مأموریت رفته و کارفرما آن را تایید کند. این مدرک می‌تواند بعداً اگر اختلافی پیش آمد، اثبات کند که عدم حضور کارگر در کارگاه به علت مأموریت بوده است.
حقوق و مزایای ناشی از مأموریت مختص کارکنان تمام‌وقت نیست، بلکه کارگران پاره‌وقت نیز در صورت اعزام به مأموریت مشمول حق مأموریت خواهند بود. قانون کار در قرارداد کار پاره وقت (نیمه‌وقت یا ساعات کاری کمتر از معمول) تصریح دارد که مزد و مزایای کارگران نیمه‌وقت به نسبت ساعات کار انجام‌شده محاسبه و پرداخت می‌شود. بر این اساس، حق مأموریت نیز به عنوان یکی از مزایای شغلی، باید متناسب با میزان کار و مزد این قبیل کارگران تعیین گردد.
به طور عملی، حق مأموریت کارگر پاره‌وقت معمولاً بر مبنای مزد روزانه‌ای که بر اساس ساعات کار او محاسبه شده است پرداخت می‌شود. برای مثال، اگر کارگری به صورت نیمه‌وقت اشتغال دارد و دستمزد ثابت روزانه او (بر مبنای مثلاً ۴ ساعت کار در روز) معادل X ریال باشد، حداقل حق مأموریت روزانه او نیز نمی‌تواند کمتر از X ریال در روز باشد. این مبلغ حداقلی است و کارفرما می‌تواند بیشتر هم بپردازد، ولی نمی‌تواند بگوید چون کارگر نیمه‌وقت است مبلغ کمتری از مزد نیم‌روز به او می‌دهم – بلکه قانون تصریح دارد مبلغ فوق‌العاده مأموریت نباید از مزد ثابت یا مبنای وی کمتر باشد حتی اگر ساعت کاری‌اش کمتر از عرف باشد.
نکته دیگر درباره کارکنان پاره‌وقت آن است که اگر مأموریتی خارج از ساعات کاری معمول آنان انجام شود، باید در خصوص جبران آن تصمیم‌گیری شود. ممکن است توافق شود که ساعات اضافه‌تر به عنوان اضافه‌کار محاسبه گردد یا اینکه کارگر بابت آن ساعات مازاد نیز حق‌الزحمه جداگانه بگیرد. برای نمونه، یک کارگر نیمه‌وقت که روزانه ۴ ساعت کار می‌کند، اگر در یک روز ۸ ساعت را در مأموریت بگذراند، قاعدتاً ۴ ساعت بیش از زمان عادی خود فعالیت کرده که نباید بلاعوض باشد. این موارد را بهتر است کارفرما و کارگر پیش از انجام مأموریت طی یک توافق (حتی شفاهی) روشن کنند تا بعداً اختلافی پیش نیاید. در هر صورت اصل کلی آن است که کارکنان پاره‌وقت نیز از حق مأموریت محروم نیستند و صرف پاره‌وقت بودن دلیل بر عدم پرداخت فوق‌العاده مأموریت نخواهد بود. تمام حمایت‌های قانونی مربوط به مأموریت (از جمله الزام پرداخت حداقل یک روز مزد، تامین هزینه سفر و غیره) برای کارگران نیمه‌وقت هم مانند کارگران تمام‌وقت برقرار است؛ تنها تفاوت در محاسبات مقداری حقوق آنها است که به نسبت ساعات کارشان تنظیم می‌شود.
در مواردی ممکن است مأموریت کارگر به گونه‌ای باشد که روزهای تعطیل رسمی یا هفتگی (جمعه) را نیز شامل شود. پرسشی که مطرح می‌شود این است که وضعیت حق مأموریت و نیز مرخصی‌ها در این ایام چگونه خواهد بود. این موضوع را می‌توان در دو بخش بررسی کرد: اول مأموریت در روز تعطیل، دوم محاسبه تعطیل رسمی در مرخصی‌ها.
مأموریت در روزهای تعطیل: بر اساس مقررات قانون کار، استفاده از تعطیل هفتگی (جمعه) و تعطیلات رسمی حق تمام کارگران مشمول قانون کار است، حتی اگر در مأموریت باشند. بنابراین صرف اعزام به مأموریت به معنای لغو تعطیلی‌های قانونی نیست. چنانچه روز جمعه یا تعطیل رسمی در طول مأموریت فرا برسد و کارگر در آن روز کاری انجام ندهد، آن روز به عنوان تعطیل محسوب شده و نه به حساب مرخصی گذاشته می‌شود و نه اضافه‌کاری؛ تنها فوق‌العاده مأموریت روزانه‌اش را طبق روال دریافت می‌کند. اما اگر کارگر در ایام تعطیل طی مأموریت مشغول کار باشد (مثلاً در روز جمعه در محل مأموریت هم کار کند)، دو حق جداگانه برای وی ایجاد می‌شود: از یک سو فوق‌العاده مأموریت طبق ماده ۴۶ قانون کار به او تعلق می‌گیرد، و از سوی دیگر فوق‌العاده کار در روز تعطیل نیز استحقاق دارد. قانون تصریح کرده است کارگری که در روز جمعه یا تعطیل رسمی به اقتضای مأموریت کار می‌کند، علاوه بر حق مأموریت، مستحق دریافت اضافه‌کاری مربوط به کار در روز تعطیل طبق ماده ۵۹ قانون کار خواهد بود. به بیان ساده، مأموریت مانع بهره‌مندی کارگر از تعطیلی‌ها و مزایای قانونی مرتبط با آنها نیست و چنانچه در روز تعطیل هم کار کند، باید اضافه‌پرداخت آن را جداگانه بگیرد.
محاسبه تعطیلات رسمی در میان مرخصی: سوال رایج دیگر این است که آیا اگر وسط روزهای مرخصی استحقاقی کارگر، تعطیل رسمی واقع شود، آن تعطیل جزو مرخصی محسوب می‌شود یا خیر؟ پاسخ قانون کار به این پرسش منفی است. مطابق ماده ۶۴ قانون کار، مرخصی استحقاقی سالانه کارگران جمعاً یک ماه (معادل ۲۶ روز کاری + ۴ روز جمعه) است و سایر روزهای تعطیل (غیر از جمعه‌ها) جزء مرخصی محسوب نخواهد شد. بنابراین اگر کارگری مثلاً یک هفته مرخصی بگیرد و در خلال این هفته یک روز تعطیل رسمی وجود داشته باشد، آن روز تعطیل رسمی از سهمیه مرخصی او کسر نمی‌گردد. به طور کلی تعطیلات رسمی جزو ایام مرخصی محاسبه نمی‌شود و کارگر بابت آنها مرخصی جداگانه‌ای مصرف نخواهد کرد. این حکم به صراحت در قانون آمده و در رویه ادارات کار نیز اعمال می‌شود. پس کارگران می‌توانند اطمینان داشته باشند که حقوق مرخصی سالانه‌شان به خاطر تداخل با تعطیلات رسمی ضایع نمی‌شود.
چنانچه کارفرما از پرداخت حق مأموریت خودداری کند یا در محاسبه و پرداخت آن تخلفی صورت گیرد، کارگر می‌تواند برای مطالبه حق خود اقدام به طرح شکایت در اداره کار نماید. مراحل کلی پیگیری حقوقی در این خصوص به شرح زیر است:
مراجعه به اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی (اداره کار) محل: کارگر ابتدا باید به اداره کار شهرستان یا استان محل کار خود مراجعه کند (در تهران به ادارات کار مناطق یا اداره کل استان تهران). در بدو امر در واحد ارجاع شکایات اداره کار، دادخواست خود را تنظیم و ثبت می‌کند. در این دادخواست باید مواردی همچون مشخصات طرفین (کارگر و کارفرما)، شرح مطالبه (مثلاً عدم پرداخت حق مأموریت برای تعداد مشخصی مأموریت انجام‌شده)، و ادله و مدارک موجود ذکر گردد.
ارائه مدارک و مستندات: همان‌طور که در بخش مستندات اشاره شد، وجود حکم مأموریت، فیش‌های حقوقی، اسناد هزینه‌های سفر و هر مدرک دیگری که نشان‌دهد کارگر مأموریت را انجام داده اما حق مأموریت را دریافت نکرده است، در این مرحله بسیار مهم است. کارگر باید این مدارک را ضمیمه دادخواست خود کند تا مرجع رسیدگی‌کننده تصویر روشنی از حقانیت ادعای وی داشته باشد.
رسیدگی توسط هیأت تشخیص: پس از ثبت شکایت، اداره کار موضوع را به هیأت تشخیص ارجاع می‌دهد. هیأت تشخیص (متشکل از نماینده اداره کار، نماینده کارگران و نماینده کارفرمایان) با دعوت از طرفین تشکیل جلسه می‌دهد. در جلسه، کارگر ادعای خود را مطرح و مدارک را ارائه می‌کند؛ کارفرما نیز دفاعیات خود را بیان خواهد کرد. اگر دلایل کارگر کافی و تخلف کارفرما محرز باشد، هیأت تشخیص رای به نفع کارگر صادر کرده و کارفرما را ملزم به پرداخت حق مأموریت معوقه (به‌علاوه متفرعات可能 شامل جریمه دیرکرد) می‌کند.
اعتراض و هیأت حل اختلاف (در صورت لزوم): در صورتی که رأی هیأت تشخیص مورد اعتراض هر یک از طرفین باشد، پرونده به هیأت حل اختلاف ارجاع خواهد شد که مرجع بالاتر رسیدگی در اداره کار است. ترکیب هیأت حل اختلاف گسترده‌تر بوده و رأی آن پس از صدور، قطعی و لازم‌الاجراست (البته قابل شکایت در دیوان عدالت اداری خواهد بود).
اجرای رأی: پس از قطعی شدن رأی به نفع کارگر، کارفرما موظف است مبالغ تعیین‌شده را پرداخت نماید. اگر کارفرما از اجرای رأی استنکاف کند، کارگر می‌تواند از واحد اجرای احکام اداره کار درخواست کند تا مطابق قانون، مبلغ حکم از محل دارایی‌های کارفرما وصول شود (حتی از طریق توقیف اموال یا حساب‌های بانکی وی).
در طی این فرآیند، آدرس اداره کار تهران و مراجع مربوطه برای کارگران ساکن تهران از این جهت اهمیت دارد که دادخواست باید در نزدیک‌ترین اداره کار به محل کارگاه ثبت شود. به عنوان نمونه، اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران که مرجع رسیدگی به بسیاری از پرونده‌های کار در شهر تهران است، در تهران، خیابان آزادی، بعد از خیابان رودکی (سلسبیل)، روبه‌روی سازمان تامین اجتماعی واقع شده است. کارگران می‌توانند با در دست داشتن مدارک و مستندات خود در ساعات اداری به این نشانی مراجعه کرده و نسبت به ثبت شکایت اقدام نمایند. همچنین شماره تماس‌های ادارات کار و نشانی دقیق آنها معمولاً در سایت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قابل دسترسی است. توصیه می‌شود پیش از مراجعه حضوری، از طریق تماس تلفنی یا وب‌سایت وزارتخانه، از آدرس و حوزه صلاحیت اداره کار مربوطه اطمینان حاصل شود.
در نهایت، یادآوری این نکته ضروری است که طرح شکایت در اداره کار رایگان است و کارگر بابت ثبت دادخواست مطالبه حق مأموریت هزینه‌ای پرداخت نمی‌کند. مراجع کار موظف به رسیدگی بی‌طرفانه به اختلافات کارگر و کارفرما هستند. اگر کارگر در طی این مراحل با پیچیدگی‌های حقوقی مواجه شد، می‌تواند از همراهی وکیل یا مشاور حقوقی بهره‌مند شود تا روند کار تسهیل گردد.
در این مقاله ابعاد مختلف حق مأموریت بر اساس قانون کار ایران مورد بحث قرار گرفت. به طور خلاصه، حق مأموریت مبلغی اضافه بر حقوق است که در قبال انجام کار در خارج از محل خدمت عادی به کارگر پرداخت می‌شود. قانون کار شرایط بهره‌مندی از این حق را به روشنی مشخص کرده است: فاصله بیش از ۵۰ کیلومتر یا ضرورت اقامت شبانه، به همراه ابلاغ مأموریت از سوی کارفرما. مبلغ حق مأموریت نباید کمتر از مزد یک روز کارگر باشد و هزینه سفر نیز بر عهده کارفرما است. کارگران باید توجه داشته باشند که مأموریت جزئی از کار آنها محسوب می‌شود و نباید باعث کاهش حقوق یا مرخصی‌شان شود. همچنین اگر در مأموریت، کار در روز تعطیل انجام دادند، علاوه بر حق مأموریت، مستحق دریافت فوق‌العاده اضافه‌کاری تعطیل نیز هستند.
توصیه می‌شود کارگران قبل از عزیمت به مأموریت، حتماً در مورد شرایط مالی آن (میزان فوق‌العاده، نحوه پرداخت هزینه‌ها و غیره) با کارفرمای خود توافق کنند یا لااقل پرس‌وجوی شفاف داشته باشند تا پس از مأموریت دچار اختلاف نشوند. همه چیز را مستند کنند: حکم مأموریت کتبی بگیرند و مدارک هزینه‌ها را نگه دارند. در مقابل، به کارفرمایان نیز توصیه می‌شود نسبت به اجرای صحیح قانون کار در زمینه مأموریت دقت نمایند. پرداخت به‌موقع و کامل فوق‌العاده مأموریت نه تنها جلوی شکل‌گیری نارضایتی و شکایت کارگران را می‌گیرد، بلکه انگیزه و اعتماد کارکنان را نیز افزایش می‌دهد. هرگونه کوتاهی در این زمینه می‌تواند منجر به طرح دعوی در مراجع کار و تحمیل هزینه‌های مضاعف (مانند جریمه تاخیر تادیه) بر کارفرما شود.
در امور پیچیده‌تر – مثلاً تعیین تکلیف مأموریت‌های خارج از کشور، یا مواردی که کارگر به طور مداوم به مأموریت می‌رود – بهتر است هر دو طرف با مشاوران حقوقی و کارشناسان اداره کار مشورت کنند. آشنایی کامل با حقوق قانونی مانند حق مأموریت، هم برای کارگر و هم برای کارفرما یک ضرورت است تا ضمن حفظ منافع یکدیگر، رابطه کاری سالم‌تر و قانونمندتری برقرار باشد.
گروه مشاوران روابط کار با سال‌ها تجربه در حوزه قوانین کار و تأمین اجتماعی، آماده ارائه خدمات مشاوره‌ای و وکالت به کارگران و کارفرمایان است. این مجموعه با بهره‌گیری از وکلای مجرب و متخصص در دعاوی کار، هم‌اکنون به عنوان وکیل اداره کار تهران و همچنین وکیل اداره کار در غرب تهران فعالیت می‌کند. اگر در زمینه مسائل مربوط به حقوق کار از جمله حق مأموریت، اختلافات کارگری-کارفرمایی، قراردادهای کار (دائم، موقت، پاره‌وقت) و سایر حقوق قانونی نیاز به راهنمایی دارید، گروه مشاوران روابط کار می‌تواند پشتیبان مطمئنی برای شما باشد. هدف ما دفاع از حقوق موکلین براساس قوانین جاری و یافتن بهترین راه‌حل‌های ممکن برای مشکلات کارگری و کارفرمایی است. با اعتماد به گروه مشاوران روابط کار، از مشورت و پیگیری قانونی یک تیم حرفه‌ای بهره‌مند خواهید شد و می‌توانید با آسودگی خاطر، امور حقوقی حوزه کار را به ما بسپارید.
رای راهنمایی در خدمت شما عزیزان هستیم.
دیدگاهتان را بنویسید